Transportoid

Dziś WSA w Krakowie wydał wyroki w sprawie moich skarg na Urząd Miasta Krakowa, w obu przypadkach pomyślne dla mnie.

W sprawie o sygnaturze II SAB/KR 152/12 (linki: wniosek o ponowne wykorzystanie informacji publicznej, odpowiedź Urzędu Miasta, skarga do WSA) sąd podtrzymał skargę w punkcie pierwszym, tj. zobowiązał UM do rozpoznania wniosku o ponowne wykorzystanie informacji publicznej. W punkcie drugim, tj. w zakresie wniosku o udostępnienie kodu źródłowego programu wykorzystywanego do budowy stron WWW z rozkładami jazdy, skarga została oddalona.

Drugi punkt zasługuje na chwilę uwagi, bo rozstrzygnięć dotyczących dostępności kodu źródłowego oprogramowania tworzonego za pieniądze publiczne było dotąd niewiele. W ustnym uzasadnieniu padło następujące wyjaśnienie (szczegółowe przesłanki uzasadniające wyrok zostaną uwzględnione w uzasadnieniu pisemnym)

„[...] w ocenie Sądu kod źródłowy nie stanowi informacji publicznej. Jest to w ocenie sądu instrukcja, element konieczny do przetwarzania danych ale nie ma on charakteru informacji publicznej, w związku z czym organ [...] prawidłowo [...] wskazał skarżącemu, iż kod źródłowy nie ma charakteru informacji publicznej”

Jako zawodowy programista siedzę na barykadzie tego sporu okrakiem. Jako obywatel od dawna prezentuję opinię, że materiały opłacone z pieniędzy publicznych powinny być dostępne dla wszystkich obywateli do oglądania oraz dowolnego wykorzystania – takie jest zresztą przesłanie ustawy o dostępie do informacji publicznej.  Jako twórca oprogramowania wiem, że swobodny dostęp do rozwiązań konkurencji niekoniecznie wpłynąłby pozytywnie na jakość usług IT oferowanych administracji publicznej. Wiele firm przez długie lata doskonaliło kompetencje i budowało własne komponenty, dzięki którym mogą typowe funkcje, moduły czy elementy konstrukcyjne budować znacznie sprawniej, niż w przypadku budowania projektu od zera. Czas tam zaoszczędzony można wówczas przeznaczyć na doszlifowanie kawałków specyficznych dla danego zamówienia czy przetargu.

Gdyby kod źródłowy programu sprzedanego administracji publicznej został dziś uznany za informację publiczną, byłoby to branżowym trzęsieniem ziemi. Nawet, gdyby określono konstrukcję prawną w ramach której nie doszłoby do wywłaszczenia (a więc potencjalnego przeniesienia praw majątkowych w domenę publiczną?) lecz zachowano ochronę prawnoautorską programu, groźba utraty przewagi konkurencyjnej mogłaby mieć dwojakie skutki: po pierwsze własne rozwiązania byłyby oszczędzane dla klientów lepszych niż administracja publiczna (tej ostatniej oferowano by gotowce, seryjne komponenty dostępne na rynku dla wszystkich), po drugie natychmiast pojawiłyby się próby obejścia przepisów np. poprzez przekazywanie klientowi kodu źródłowemu przepuszczonego przez obfuscator czyli automat szyfrujący, który zachowuje semantykę źródeł czyniąc je całkowicie nieczytelnymi i niezrozumiałymi dla ludzkiego obserwatora. Nawet nie chcę wyobrażać sobie sporu sądowego o to, jak odróżnić kod źródłowy słabej jakości od kodu celowo zaciemnianego i pozbawianego komentarzy.

Im więcej o tym myślę, tym większe mam przekonanie, że dostępność kodu źródłowego to cel pozorny, którego osiągnięcie nie ulepszy świata. Oto alternatywny cel działań: administracja publiczna powinna zamawiać oprogramowanie określając precyzyjnie interfejsy wymiany i udostępniania danych oraz przeprowadzać testy akceptacyjne odbieranego produktu przy użyciu samodzielnie opracowanych procedur. Społeczeństwo informacyjne można wówczas budować poprzez obligatoryjne udostępnianie danych do ponownego wykorzystania przy użyciu tychże interfejsów. Są oczywiście sytuacje, w których dostępność i audyt źródeł mają krytyczne znaczenie, lecz w ogólnym przypadku bardziej potrzebujemy interoperacyjności.

W omawianej sprawie nic bym zresztą nie wywalczył, bo – jak okazało się już po złożeniu skargi – Cyfronet występuje wobec UM jako usługodawca zapewniający utrzymanie i rozwój strony www.krakow.pl, nie jako dostawca oprogramowania. UM nie posiada kodu źródłowego cyfronetowego programu do konwersji danych, nie nabył też praw majątkowych, więc nawet uznanie słuszności wniosku nic by tu nie zmieniło.

W sprawie o sygnaturze II SAB/KR 153/12  (link: wniosek o informację publiczną, odpowiedź Urzędu Miasta, skarga do WSA) Sąd uznał słuszność wszystkich moich roszczeń i zobowiązał UM do wydania aktu lub podjęcia czynności w temacie wszystkich wypunktowanych braków. Sąd podkreślił, że udzielona odpowiedź nie wyczerpała obowiązku organu, gdyż żądania dotyczą informacji publicznej a odpowiedź jest niekompletna i nie spełnia warunków prawa.

W obu przypadkach Sąd zasądził na moją rzecz zwrot kosztów postępowania.

Dzięki uprzejmości redakcji portalu „Nowa Wieś w gminie Kęty” można zapoznać się z zapisem wideo rozpraw z dnia 12 listopada 2012 oraz ogłoszenia wyroków z dnia 26 listopada 2012, dziękuję!

Dalsze plany – jak najszybsze wydanie nowej wersji Transportoida, działalność quasi-publiczna nie pomogła w ich terminowej realizacji. Potem pomyślę, co zrobić z MPK, który – co już wiadomo – realizując moje kolejne wnioski nie odpowiada niezwłocznie a na dodatek przesyła mi nieaktualne dane, choć od przeszło dwóch tygodni w treści wniosków zaznaczam, że dane mają być aktualne w dniu realizacji wniosku. Na razie siadam do klawiatury i koduję.

Ladies and Gentelmen!

I came here to tell you about re-use of public transport timetable data in my mobile application called Transportoid.

A few words about this app – it is being developed by two people in their spare time. I’m the project lead, and Piotr Owcarz is my teammate. The application covers 59 cities and agglomerations in Poland. It has been downloaded over two hundred thousand times, is available for Android and Windows Phone devices.

App is powered by timetable data – in most cases scraped by us from the websites of carriers and town councils. It is done automatically after each timetable update. In some cases – mostly bigger cities – we get data directly from owners.

Someone could ask if it’s legal to scrape timetables from a website. The indirect answer is yes, but as far as I know no such case has been tried in court. There are reasons to believe that a timetable itself is not covered by copyrights, and moreover, that a timetable – founded by the community and created by a public authority – is subject to reuse pursuant to the act on access to public information. The only doubt could arise over the legal basis of the database protection act , but on the other hand there are regulations which obligate carriers to publish timetables and make them publicly accessible.

An important note – there has been no single case of anyone requesting the removal of any timetable covered in my application.

Scraping an online timetable is legal but not sufficient. Here is an example why it does not bring enough data to provide the connection searching feature. In this picture you can see the housing estate where I live, which is in the eastern Wrocław, Poland. The orange line is the route of one of the bus lines that terminate there.

But once per hour this bus terminates by the cemetery.

And twice a day it goes to the nearby village. Well, not nowadays, but it did in the recent past.

When we have only the departure times, we don’t know how long it takes to ride between two stops. In the situation pictured here, we can be almost sure it is one minute, but when the route splits or merges, we get more numbers on the left or right side. We usually have enough data to make a good guess, but again – data processing is not about guessing.

To provide a high level of service, we need source data from… well, it depends. Some cities delegate the whole public transport issue to an external entity, like a carrier, and just supervise the level of service. Other cities keep all authority and only subcontract driving the buses from point to point according to the given schedule. There are also many examples of intermediate solutions where it is not usually clear who prepares the timetables and who claims the ownership – every time it is a new inquiry for me.

Transportoid covers 55 cities in Poland and it makes no sense to tell you about all of them, but there are two cases worth mentioning.

The first case is Wrocław, my home city, which has been offering raw timetable data for about 10 years now. This is a perfect example of openness and willingness to help – two years ago I asked for bus stop coordinates and since then such a data set has been publicly available on the town council homepage. Their approach cannot be overrated, many thanks go to Wrocław!

The city of Kraków has adopted an exactly opposite approach, where MPK Kraków, the municipal carrier, refused my request to share the timetable data in a source format. They claim online timetables are enough but – as I have explained before – they do not contain the information about individual vehicle trips. Meanwhile, the company has shared the source data with my direct competitor, breaking the rules of fair play and equal treatment. In early February, I demanded the timetable source database re-use pursuant to the act on access to public information, which directly regulates the re-use of databases. MPK Kraków refused without a valid legal reason, so I brought a lawsuit against this carrier. The case is to be heard.

Fortunately, such an unfriendly and unfair approach is an exception, as carriers and authorities are usually quite friendly. As a rule, they want to sign an agreement which defines mutual rights and obligations; nothing oppressive so I conform to such requests. People working there understand the value of mobile timetables and provide help and assistance. Sometimes a city or a carrier suffers from an unfavourable agreement with their own IT service provider but we are making progress in these cases as well.

The whole process of litigation with carriers reveals a defect in the Polish Public Sector Information law acts. There is no tool to force publishing an up-to-date set of public information intended for automatic processing. I can request the re-use of timetable database, and the carrier may lawfully delay the delivery for 20 days, until the requested timetable is already outdated. This is important – without suitable regulations many areas of PSI will be effectively excluded from a broad re-use.

The second problem is common: the public information request process – with all the appeals, complaints and legal proceedings – may take a very long time.

My experiences of re-using the timetable data are quite positive. Transportoid is a hobby, the product of two guys working at night, yet we have been able to provide mobile timetables to hundreds of thousand of users living in more than fifty cities.

I believe the tendency towards opening public data will result in many more useful services.

Thank you

Niniejszą notką rozpoczynam cykl ilustrujący próby pozyskania pełnych rozkładów jazdy MPK Kraków. Opiszę, jak wygląda w praktyce sytuacja obywatela i aspirującego przedsiębiorcy, który ma nadzieję na uczciwe traktowanie przez dużą spółkę komunalną. Sprawa nie jest zakończona, kolejne odcinki będą publikowane w miarę rozwoju sytuacji.

Najpierw wstęp teoretyczny:

O co w ogóle chodzi?

Wyjaśnienie dla całkiem niezorientowanych: Transportoid to mobilny rozkład jazdy na telefony komórkowe z systemem Android i Windows Phone, więcej informacji można znaleźć na stronie www.archiwum.transportoid.com.

Można łatwo spostrzec, że Transportoid zawiera już rozkłady jazdy dla Krakowa – od dawna zbieramy je ze stron WWW przewoźnika. Bieżący format danych nie radzi sobie jednak z wariantami tras jednej linii (np. co drugi kurs kończący trasę na dalszej pętli, dodatkowy przystanek obsługiwany w godzinach szczytu lub zjazd z/do zajezdni ze środka trasy). Takich informacji nie da się w pełni zrekonstruować z rozkładów dostępnych na WWW, zaś próby zgadywania tam, gdzie dane są niekompletne, wystawiłyby użytkowników Transportoida na ryzyko wprowadzenia w błąd.

Każdy przewoźnik korzysta z oprogramowania do układania rozkładów, każdy duży przewoźnik posiada moduł pozwalający na eksport pełnego zestawu danych w formacie nadającym się do przetwarzania automatycznego. Nie inaczej jest z MPK Kraków, który taki właśnie zestaw rozkładów udostępnia naszemu bezpośredniemu konkurentowi. Wydawałoby się, że przewoźnikowi powinno zależeć na jak najszerszym wykorzystaniu danych rozkładowych – bez faworyzowania któregokolwiek z odbiorców.

Piszę prośbę do MPK Kraków

W dniu 08.08.2011 wysłałem do MPK Kraków e-maila a wobec braku odpowiedzi – 30.08.2011 list papierowy o następującej treści, oto fragment:

[...] zwracam się do Państwa z uprzejmą prośbą o udostępnienie w postaci cyfrowej kursowych rozkładów jazdy MPK Kraków oraz współrzędnych słupków przystankowych.

Prośbę uzasadniam tym, że wraz z rozwojem programu rosną oczekiwania moich użytkowników – w szczególności w zakresie wyszukiwania połączeń w sieci komunikacji miejskiej. Bazując na rozkładach przystankowych nie mogę w pełni poprawnie zrekonstruować kursów pojazdów, co skutkuje usterkami w proponowanych trasach i przesiadkach. Dzięki danym źródłowym przekazanym przez Państwa wzrośnie jakość zwracanych wyników oraz zadowolenie pasażerów.

Na podobną prośbę pozytywnie odpowiedzieli już inni przewoźnicy – swoje dane nieodpłatnie użyczają m.in. Warszawa, Łódź, Poznań oraz Wrocław. Wierzę, że także Państwo dostrzegają korzyści, jakie pasażerowie czerpią z wiarygodnych rozkładów jazdy w telefonach komórkowych.

MPK Kraków odmawia

Nie pilnowałem terminów odpowiedzi. Poniższe pismo datowane jest na 08.09.2011 lecz po moim przypomnieniu o sprawie zostało przysłane e-mailem dopiero 27.10.2011. Treść odpowiedzi była lakoniczna:

Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne S.A. w Krakowie uprzejmie informuje, że jedyną dostępną formą rozkładów jazdy jest format publikowany na naszej stronie internetowej.

Format ten generowany jest automatycznie i nie przewidujemy publikowania rozkładów jazdy w innej formie.

Pod odpowiedzią podpisał się p. Mariusz Szałkowski, dyrektor ds. przewozów krakowskiego MPK. Informacja była skądinąd fałszywa, gdyż konkurent otrzymuje dane w formie innej niż publikacja na stronie.

Piszę drugą prośbę do MPK Kraków

Do tematu wróciłem 23.11.2011 wysyłając ponowną prośbę:

[...] zwracam się z uprzejmą prośbą o ponowne rozważenie mojej prośby dotyczącej udostępniania przez MPK Kraków szczegółowych rozkładów jazdy komunikacji miejskiej w postaci elektronicznej.

Z rozmowy, którą przeprowadziłem z prof. Wiesławem Starowiczem wiem, że tego typu dane są obecnie użyczane firmie CITY-NAV, operatorowi serwisu jakdojade.pl. Jestem przekonany, że udostępnienie tych samych danych mojej firmie spotka się z aprobatą kilkunastu tysięcy pasażerów, którzy korzystając w Krakowie z Transportoida (mobilnego rozkładu jazdy mojego autorstwa) zyskają dostęp do danych o większej dokładności, niż prezentowane na Państwa stronie WWW. Podkreślam, że nie będzie się to wiązać z żadnymi dodatkowymi nakładami z Państwa strony, jestem gotów przyjąć i przetwarzać te same pliki z danymi, na bazie których usługi świadczy serwis jakdojade.pl.

Notka – profesor Starowicz to doradca Prezydenta Miasta Krakowa ds. gospodarki miejskiej, swego czasu brał udział w przygotowaniu porozumienia między MPK Kraków, Gminą Kraków i wydawcami serwisu JakDojade.pl.

MPK Kraków odmawia po raz drugi, bez wstydu faworyzując jeden podmiot kosztem innego

Tym razem odpowiedź przygotowano szybko, bo już 7 grudnia 2011. Jej treść mocno mnie rozdrażniła. Mariusz Szałkowski, dyrektor ds. przewozów, pisze:

Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne S.A. w Krakowie uprzejmie informuje, że podtrzymujemy swoje stanowisko dotyczące nie udostępniania rozkładów jazdy.

W uzupełnieniu informacji przekazujemy, że program „jakdojade” jest aplikacją realizowaną w porozumieniu z Miastem Kraków i jest ona z założenia całkowicie nieodpłatna. Dlatego właśnie, dla tej aplikacji nasza baza danych jest bezpłatnie udostępniona.

Nie przewidujemy natomiast udostępnianie bazy danych rozkładów innym firmom komercyjnym, a właśnie Pana firma ma taki charakter.

W cytacie zachowano pisownię oryginału. Siłą odsunąłem od siebie natrętne stereotypy o urzędnikach, którzy kryją się po urzędach przed „komercyjnym charakterem” świata zewnętrznego.

Podsumowanie

W drugiej odpowiedzi MPK Kraków pojawiła się teza, jakoby wydawca serwisu JakDojade był podmiotem szczególnym, zbratanym z MPK w sposób niedostępny osobom i firmom trzecim. Postanowiłem zgłębić ten wątek, będzie on tematem drugiego odcinka. Tymczasem zaś wynotujmy sobie różnice między mobilnym JakDojade a Transportoidem:

Wydawca

JakDojade: CityNav spółka z o.o.

Transportoid: FTL Software Tomasz Zieliński

Dostępność aplikacji

JakDojade: za darmo z Android Marketu

Transportoid: za darmo z Android Marketu

Rozkłady MPK Kraków i innych miast są dostępne bez opłat?

JakDojade: tak

Transportoid: tak

Czy wydawca zarabia na aplikacji?

JakDojade: tak, wewnątrz aplikacji emitowane są reklamy

Transportoid: tak, funkcje premium dostępne za dobrowolną opłatą

Nie widzę aspektu, w którym CityNav S.A. byłaby mniej „komercyjna” od FTL Software lub sprzedawanie licencji na program komputerowy byłoby czymś gorszym od sprzedawania powierzchni pod reklamy.

Chętnie zapoznam się z opiniami czytelników – można pisać na Facebooku, forum, przysłać mi maila itp. Odpowiem bezpośrednio lub odniosę się do wypowiedzi w drugim odcinku.

W następnym odcinku

W następnym odcinku poznamy sekrety porozumienia CityNav i MPK Kraków oraz dowiemy się, czy MPK Kraków potrafi wydać prawidłową decyzję administracyjną. Zostańcie z nami!

Lista przywoływanych pism

1. Prośba do MPK Kraków wysłana 30.08.2011
2. Odpowiedź MPK Kraków, datowana na 08.09.2011, doręczona 27.10.2011
3. Ponowna prośba do MPK Kraków wysłana 23.11.2011
4. Druga odpowiedź MPK Kraków z dnia 09.12.2011